လွၵ်းလၢႆးတႃႇမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်

 

လွၵ်းလၢႆးတႃႇမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ သီႇပိူင် (ပၢႆးဝူၼ်ႉပုတ်ႉထၸဝ်ႈ)

ၼႂ်းၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉ ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် တေဢွၼ်ၵၼ်ဝူၼ်ႉဝႃႈ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသွၼ်ပၼ် တႃႇဢွၵ်ႇပူၼ်ႉမူၼ်ႉလွတ်ႈ ၼႂ်းသမ်ႇသရႃႇၵူၺ်းၼႆယူႇ။ တီႈတႄႉၸိုင် ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသင်ႇသွၼ်ဝႆႉ လၢႆလၢႆၽၢႆႇယူႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ပိူင်ယူႇသဝ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်၊ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ ပၢႆးၸႂ်၊ ပၢႆးၸတ်းၵၢၼ်၊ ပၢႆးဢုပ်ႉပိူင်ႇ၊ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး၊ ပၢႆးပၵ်းပိူင်၊ ပၢႆးၵၢၼ်မိူင်း တေႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႂ်းၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ပႃးဝႆႉမူတ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႆႈတႄႉ တေဢဝ်လွင်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၸွမ်းၼင်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉပုတ်ႉထၸဝ်ႈသေ တႅမ်ႈၵႂႃႇၵူၺ်း။

ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉသၢႆၸႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ဢမ်ႇၵၢင်းလႆႈ။ လွင်ႈယူႇ၊ လွင်ႈၼုင်ႈဝႆ၊ လွင်ႈၵိၼ်ယႅမ်ႉ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီ သီႇဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းလူဝ်ႇ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသုတ်း တႃႇၵူၼ်းႁဝ်းယဝ်ႉ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵၢၼ်မၢၵ်မီးလႄႈ လၢႆးယူႇသဝ်းၵူၼ်းႁဝ်း တိူဝ်းၶိုတ်းၵၢပ်ႈမႃး၊ သင်ႉသုင်မႃး လႄႈ တၢင်းလူဝ်ႇၵူၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ ၶႅၼ်းတိူဝ်းၼမ်မႃး။  ၵူႈဝၼ်းဝၼ်း တႃႇၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉ တိူဝ်းလူဝ်ႇၸႂ်ႉငိုၼ်းၼမ်မႃး။ ယွၼ်ႉတၢင်းလူဝ်ႇၵူၼ်းႁဝ်းၼမ်မႃးလႄႈ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၸွမ်း။ ၼင်ႇႁိုဝ်တေမၢၵ်ႈမီး ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသွၼ်ဝႆႉ မီးယူႇသီႇလၢႆး ၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉ။ 

( 1 ) တေလႆႈၶတ်းၸႂ် ႁဵတ်းႁႃ (ဢုတ်ထႃၼ သမ်ပတႃ)

ၼင်ႈယူႇလၢႆလၢႆသေ ႁႂ်ႈမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ တေလႆႈလုၵ်ႉၸိုၼ်ႇ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းႁႃယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လၢႆလၢႆၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမၢၵ်ႈမီးလႆႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ႁဝ်းတူၺ်း လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇသုမ်းၽႂ်သႄႈ၊ ႁိုဝ်ႉတေႃႇႁႅင်ႈ၊ ႁႅင်ႈတေႃႇႁိုဝ်ႉ တႆးႁဝ်း ဢမ်ႇလိုဝ်ႈၵၢၼ်သေပွၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းၶတ်းၸႂ် ၵူမ်ႈၼႃႈတေႃႇလိၼ်မိူင်း ပိူင်လဵဝ်ၵူၺ်း ဢမ်ႇပႆႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ တႃႇတေမၢၵ်ႈမီး၊ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈ သင်ႇသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ တေလႆႈမီးထႅင်ႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉ သၢမ်ဢၼ်တၢင်းတႂ်ႈၼႆႉ။ 

တေလႆႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ် (တၵ်ႉၶ) skills

တေလႆႈပၵ်းၸႂ် ၼိူဝ်ႈၼႃႈၵၢၼ် (ဢၼလသ) focus

တေလႆႈမေႃလွၵ်းလႆၢးၸတ်းၵၢၼ် ၼႃႈၵၢၼ်လႆႈလီ (ဢုပႃယ ဝီမံသ) strategy 

ႁဵတ်းၵၢၼ်သင်ၵေႃႈယဝ်ႉ တေလႆႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၼႂ်းၵၢၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉ၊ တေလႆႈပၵ်းၸႂ်ၼႂ်းၵၢၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉ လႄႈ တေလႆႈႁူႉမေႃပႃး လွၵ်းလႆၢးၸတ်းၵၢၼ် ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး တူဝ်ၵဝ်ႇၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈ မၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈ။ ၶတ်းၸႂ်ပိူင်လဵဝ်ၵူၺ်း မၼ်းဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ။ တႃႇတေမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ သၢမ်ပိူင်ၼႆႉ သမ်ႉတေႁဵတ်းႁိုဝ်၊ ၶေႃႈတွပ်ႇၵေႃႈပွတ်းပွတ်းၵူၺ်း- ႁဵၼ်းသွၼ်ဢဝ် တီႈၵၢၼ်တူဝ်ထူပ်း၊ တီႈဢူၺ်းၵေႃႉ၊ တီႈပပ်ႉလိၵ်ႈသေ ထတ်းသၢင်ႈၶိုၼ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ၼႃႈၵၢၼ် တူဝ်ၵဝ်ႇ ၵူႈဝၼ်းဝၼ်း၊ ပေႃးလီဢဝ်၊ ပေႃးမဝ်ပႅတ်ႈ၊ ပေႃးလူဝ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈ။

( 2 ) တေလႆႈလူလွမ်ပႂ်ႉပႃး ဢၼ်ႁႃလႆႈမႃး (ဢႃရၵ်ၶ သမ်ပတႃ) 

ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းသေ လႆႈမႃးယဝ်ႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈလူလွမ်ပႂ်ႉပႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးဝၼ်းမၢၵ်ႈမီးလႆႈ။ မိူၼ်တၢင်း တဵၵ်းၼမ်ႉသႂ်ႇၼႂ်းၵူၺ်တႃႁၢင်ႇၵူၺ်း။ တေလႆႈပႂ်ႉပႃး၊ တေလႆႈႁူႉဝႃႈ ငိုၼ်းႁဝ်းၶဝ်ႈတၢင်းလႂ် ဢွၵ်ႇတၢင်းလႂ်။ ႁဵတ်းပႃး သဵၼ်ႈမႆၢ ငိုၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ။ ပေႃးတဵမ်လိူၼ် ႁႂ်ႈထတ်းတတ်း သဵၼ်ႈမၢႆငိုၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ။ တေဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၼႂ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီ။ တေလႆႈလူလွမ်ပႂ်ႉပႃးၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး တေလႆႈမေႃႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်း တိူဝ်းလိူဝ်မႃးထႅင်ႈ။ လူလွမ်ပႂ်ႉပႃး ငိုၼ်းဢၼ်ႁဝ်းႁႃလႆႈမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ တေလႆႈမီးဢွမ်သိၼ် (ၸူႉပူး) သေ ၵဵပ်းႁွမ်ဝႆႉပိူင်လဵဝ်။ တေလႆႈမေႃဢဝ်လူင်းတိုၼ်းလၢင်းယဝ်ႉ။ ငိုၼ်းၼႂ်းမိုဝ်းႁဝ်း ဢၼ်ႁဝ်းႁႃလႆႈမႃးၼၼ်ႉ ႁဝ်းမီးၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပိူင်လူင်မၼ်း၊ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ မၼ်းယူႇၼႂ်းမိုဝ်းလႆႈႁိုင်ၵႃႈႁိုဝ်လႄႈ ႁဝ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းတိူဝ်းလိူဝ်မႃး လႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း ၼႆ မီးၵူၼ်းလၢတ်ႈဝႆႉယူႇ။ 

( 3 ) တေလႆႈမီး ဢူၺ်းၵေႃႉလီ (ၵလျႃၼ မိတ်တ) 

ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသွၼ်ဝႆႉ ၼႂ်းမင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ၼၼ်ႉဝႃႈ ꧦ တေဢမ်ႇလႆႈယူႇသဝ်း ၸွမ်းၵူၼ်းဢမ်ႇလီꧦ  ၼႆယဝ်ႉ။ ဢူၺ်းၵေႃႉလီၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈ တႃႇၼႂ်းၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးတေႉတေႉ။ မၼ်းမိူၼ်ၼင်ႇ သြႃႇၶူးသွၼ်လီႁဝ်းၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇပႃးဢူၺ်းလီသေ တႃႇတေမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ ယၢပ်ႇၼႃႇ။ ဢူၺ်းလီ တေၸီႉပၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းႁဝ်း မိူဝ်ႈႁဝ်းပႆၽိတ်း၊ တေၸွႆႈထႅမ်ႁဝ်း မိူဝ်ႈႁဝ်း မီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။ ၶဝ်တေဢွၼ်ႁဝ်းပႆၵႂႃႇၸူး သဵၼ်ႈတၢင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမၢၵ်ႈမီးလႆႈ။

သုၼ်ႇလီတိုဝ်ႉတၢင်းၼႆႉ မၼ်းမႃးၸွမ်းဢူၺ်းလီႁဝ်းယဝ်ႉ။ ယိုင်ႈႁဝ်းမီးဢူၺ်းလီၼမ် ယိုင်ႈတူင်ႇဝူင်းႁဝ်း တေၵႂၢင်ႈၶႂၢင် လႄႈ တေႁဵတ်းၵၢၼ်ငၢႆႈ၊ တေၶႂၢၵ်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးငၢႆႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ၵူၼ်း မေႃၶဝ်ႈဢွၵ်ႇပိူၼ်ႈ လႄႈ ယူႇတီႈလႂ်ၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းဢူၺ်းလီပိူၼ်ႈဝႆႉ ၼမ်ၼမ်၊ မိူဝ်ႈမီးသုၼ်ႇလီတိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈၸွႆႈထႅမ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယႃႇပေထိူင်း။ လွင်ႈတွပ်ႇတႅၼ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမုင်ႈမွင်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈႁွတ်ႈမႃးၸူးႁဝ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၽုၺ်ႇၸႂ်သေ ၶဝ်ႈၸူးတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼမ်ၼမ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈ တူင်ႇဝူင်းဢၼ်တေဢမ်ႇဢွၼ်ဢဝ်ၸူဝ်ႈပၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈၼၼ်ႉ ယူႇႁၢင်ႇၵႆဝႆႉလႄႈ။ ဢူၺ်းလီ ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉယူႇ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ လွင်ႈၽၢမ်းတႃၼၼ်ႉၵေႃႈ တဵမ်ဝႆႉယူႇၵူႈတီႈ။ 

( 4 ) ငိုၼ်းၶဝ်ႈလႄႈငိုၼ်းဢွၵ်ႇ တေလႆႈၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ် (သမၸီဝိတ)

ၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆငိုၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ၵူႈလိူၼ်လိူၼ်ၼၼ်ႉ ထတ်းတူၺ်းလီလီလႄႈ ငိုၼ်းၶဝ်ႈလႄႈ ငိုၼ်းဢွၵ်ႇ ၸွင်ႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ ပေႃးငိုၼ်းဢွၵ်ႇ ၼမ်လိူဝ်ငိုၼ်းၶဝ်ႈတႄႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယၢင်ႈၸမ်ပႅၼ်ပႄႈ တၢင်းၽၢၼ်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းယဝ်ႉ။ ဝူၼ်ႉဝႃႈၵူႈၵေႃႉတေယၢမ်ႈလူ ပိုၼ်းလုၵ်ႈၸၢႆးသထေး ပႅတ်ႇသိပ်း ၵုတေႇ ယဵၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းယွၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ၵွပ်ႈမီးဢၼ်ဢွၵ်ႇၵူၺ်း ဢမ်ႇမီးဢၼ်ၶဝ်ႈလႄႈ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ပေႃးလႆႈႁွတ်ႈထိုင်ၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းယွၼ်းၵႂႃႇ။ တီႈတေႉၸိုင် ငိုၼ်းၶဝ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈၼမ်လိူဝ်ငိုၼ်းဢွၵ်ႇ တႃႇသေႇယဝ်ႉ။ 

တႃႇတေမီးဢၼ်ၶဝ်ႈ ၼမ်လိူဝ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ လွၵ်းလႆၢးၸတ်းၵၢၼ် ငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၽွင်ႈယူႇ။ ဢၼ်ႁႃလႆႈမႃးၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီမေႃၸၵ်းၽေ ဝႆႉပဵၼ်လႆၢလႆၢတွၼ်ႈ။ တႃႇလူင်းတိုၼ်းလၢင်း ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး တိူဝ်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မႃး၊ ႁႂ်ႈမီးလၢႆးလႆႈၼမ်မႃး ၊ တႃႇႁွမ်ၶၢဝ်းယၢဝ်း ဝႆႉၸႂ်ႉမိူဝ်ႈလမ်ႇလွင်ႈ၊ တႃႇလွင်ႈယူႇၵိၼ်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်း၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသွၼ်ဝႆႉ ႁႂ်ႈၸႅၵ်ႇပဵၼ်သီႇပုၼ်ႈ ၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၵွင်လႂ် တေဝႆႉၵႃႈႁိုဝ်ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈသၢႆငၢႆငဝ်းလၢႆးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ 

ၶေႃႈလူပ်းလင်

လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ႁႃ၊ လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ႁွမ်၊ လွင်ႈမီးဢူၺ်းလီ၊ လွင်ႈၸတ်းၵၢၼ် ငိုၼ်းၶဝ်ႈ ငိုၼ်းဢွင်ႇ ႁႂ်ႈၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆး ဢၼ်ပုတ်ႉထၸဝ်ႈ ႁေႃးပၼ် ၸၢႆးတီၵၸႃၼု တီႈတိူင်းၵေႃလိယ ဝဵင်းၵၵ်ႉၵရပတ်ႉတ မိူဝ်ႈၽွင်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ တိုၵ်ႉမီးသၢႆၸႂ်ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွၵ်းလၢႆးဢၼ်ၼႆႉ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈႁေႃးဝႆႉ သွင်ႁဵင်ႁႃႈပၢၵ်ႇပီလိူဝ်ယဝ်ႉ။ ၽူႈတႅမ်ႈယုမ်ႇဝႃႈ ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ် တေဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ်တူၺ်းယူႇ။ 

ၵဵပ်းႁွမ်တႅမ်ႈ၊ မွၼ်းၶိူဝ်း