သုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း

        

 |သုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းပဵၼ်ထမ်းလႄႈသုၼ်ႇၸတ်းပွင်ႁင်းၶေႃ ဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမုင်ႈမွင်း ပႆႇပဵၼ်လႆႈလႃးလႃး

တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်ၶႄႇၽိူၵ်ႇႁဵတ်းပဵၼ်ၼႃႈတိူဝ်ႈမၼ်း သေယဝ်ႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶေႃႈဢၢင်ႈဝႃႈ တေလိုပ်ႈတိုၵ်းပႅတ်ႈၶႄႇၽိူၵ်ႇ ဢၼ်မႃးမီးယူႇၸွမ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ၼၼ်ႉ ၼႆသေယဝ်ႉ လုၵ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈတူင်ႈပဵင်း ၶိုၼ်ႈထိုင်မႃးမိူင်းလွႆသေ ဢမ်ႇၶိုၼ်းပွၵ်ႈမိူဝ်း။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸူဝ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ပေႉၵိၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇသေဢမ်ႇၵႃး လူလၢႆပႃးၸဵမ်ၼၢင်းယိင်း ၼၢင်းသၢဝ်ဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈမီးမႃး။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ တီႈၼႂ်းၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်း ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသုၼ်ၵၢင် တီႈတၢင်းမိူင်းယၼ်ႇၵုင်ႇပုၼ်ႉ သုမ်ႇငုမ်းမႃး ၶဝ်ႈၵႅဝ်မႃးၸွမ်းတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးၶၢမ်ႇယၢပ်ႇမႃး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိူဝ်းဢၼ်ႁူႉၸၵ်းၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ႁူႉၸၵ်းၵၢၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်း တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးၸႂ်မႃး။

လိူၵ်ႈလိူၵ်ႈၼႂ်းပီ 1958 ၼၼ်ႉသမ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ဢၼ်လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ်မႃး ၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ မၼ်းၶွပ်ႈတဵမ်ၵႂႃႇ 10 ပီ၊ တၢမ်ၼင်ႇၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် တူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႆႉဝႃႈ မိူင်းတႆးၼႆႉ တၵ်းတေလႆႈမီးလွင်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်း သုၼ်ႇတူဝ်ႁင်းၶေႃမၼ်း၊ ၼၼ်ႉသေဢမ်ႇၵႃး ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ဢိၵ်ႇပႃးတင်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး၊ ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ၊ ၵၢၼ်ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူႈလွင်ႈၵူႈတၢင်း ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးၵူၺ်း တေလႆႈမီးသုၼ်ႇၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တူၵ်းလူင်းၵၼ်မႃး။

ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းဢၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸွမ်းမၢၼ်ႈမႃးၼႆ ႁဝ်းၵေႃႈႁူႉၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇၵႂၢမ်းမၼ်ႈဢွင်ႇသၢၼ်း ပၼ်ဝႆႉဝႃႈ ယူႇၸွမ်းတူၺ်းႁဝ်း ၸိူဝ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ႁႂ်ႈမၼ်းတဵမ် 10 ပီလႄႈ၊ ယူႇၸွမ်းၵၼ်မႃးတဵမ်ယဝ်ႉ 10 ပီ ထိုင်တီႈဝႃႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်ပဵင်းပေႃး ၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇလႄႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1958 ၵေႃႈပဵၼ်ဢၼ်တဵမ်သိပ်းပီ။

ၸင်ႇဝႃႈဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆး ပိူင်ပိုၼ်ႉမၼ်းဢၼ်ၼၼ်ႉသေ ၵေႃႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၸင်ႇလႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ၵမ်းၼႆႉၽိူဝ်ႇထိုင်မႃးမွၵ်ႈ 1988-89 ၸွမ်းၼင်ႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်မႃးလွင်ႈလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇတုၵ်းယွၼ်း လၢႆးၵၢၼ် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇသေယဝ်ႉ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၸင်ႇတေၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ်၊ လွင်ႈၶဝ်ႈႁႃဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်။

ၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇၵႃးၵူၺ်းဝႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းယိုၼ်ႈယွၼ်း၊ ႁႅင်းဢီးတၢင်းၼွၵ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ဝႃႈၵၢၼ်မိူင်း ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃ (ပထဝီႇ ၼၢႆႇငၢၼ်ႇယေး – ပထဝီနိုင်ငံရေး  Geopolitics) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယိုၼ်ႈယွၼ်းမႃး ဢီးသူင်ႇမႃးလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ၊ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈၶိုင်ႁႃႁဵတ်း ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈငမ်းယဵၼ်မႃး။ ပေႃးဝႃႈယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈတႄႉ ႁႃဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်းတင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း  ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ယူႇတီႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈပရိယႄႇ လၢႆးၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသေယဝ်ႉ ၸင်ႇတေၶိုၼ်းဢွၼ် ဢွၵ်ႇသဵင်ဝႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ႁင်းၶေႃ (ဢၼ်ဝႃႈ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်)ၼၼ်ႉ ၼႆႉၶိုၼ်ႈၼႃႈမႃး။ မိူၼ်တင်းဝႃႈလပ်ႉမွတ်ႇပႅတ်ႈၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း ဢၼ်ဝႃႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ၼၼ်ႉသေ ဢဝ်လွင်ႈၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ႁင်းၶေႃလႄႈ လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်ၼၼ်ႉၶိုၼ်ႈၼႃႈမႃး။

ႁဵတ်းၼၼ်သေယဝ်ႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ယိူင်းဢၢၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ႁင်းၶေႃ၊ ပိူဝ်ႈတႃႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၾႅတ်ႉၻရႄႇ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ ၾႅတ်ႉၻရႄႇၼၼ်ႉတႄႉ တေႃႇထိုင်ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း ပေႃးသဵင်ႈဝၢႆးႁၢႆၵႂႃႇ ဢမ်ႇမီးၽႂ် လႆႈလၢတ်ႈလႆႈတူၵ်ႇမႃး။ တေႃႈၼင်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၽိတ်း ပႃးၵႂႃႇဢၼ်ဝႃႈ ၾႅတ်ႇတရႄႇၼၼ်ႉ ၵူၺ်းၵေႃႈ ယင်းၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်မၢပ်ႇမႂ်မႃး မီးမႃးသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ်မၼ်း တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

ၵူၺ်းၵႃႈၽိူဝ်ႇထိုင်မႃးပၢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢၼ်ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လုၵ်ႈၶိုင်ႈသိုၵ်းၶဝ် ဢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉမိူဝ်ႈ 2010 ၼႆတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢိင်ၼိူဝ်တၢင်းယိုၼ်ႈယွၼ်း တၢင်းတိုၵ်းသူၼ်း တၢင်းဢီးသူင်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေယဝ်ႉ ၵႃႈလႆႈတႄႇႁဵတ်းမႃး ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၸင်ႇဝႃႈၼႂ်းပီ 2015 ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇၼႆႉ ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်လႆႈမႃး ပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။

တႃႇတေပဵၼ်မႃးဢၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၶေႃႈသိူဝ်ႇပိုၼ်ႉမၼ်း မၼ်းတေမီးယူႇၼိူဝ် NCA ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉတႄႉ မီးၶၵ်ႉၵၢၼ်မၼ်းယူႇ 6 ဢၼ်။ တၢမ်ၼင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ မႃးပၢႆးၼႄၼၼ်ႉတႄႉ ၶၵ်ႉၵၢၼ် 1 တေဢွၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း၊ ၶၵ်ႉတီႈ 2 တေဢွၼ်မႃးၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈယူင်ႉၶၢပ်ႈပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (The Frame-work Political Dialogue) ၼၼ်ႉ။ ပေႃးၶၵ်ႉတီႈ 3 မႃး တေမႃးၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၵၼ်၊ တီႈပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ တေမႃးဢုပ်ႇၸွမ်း လွင်ႈတႃႇတေႁုပ်ႈၶွၼ်ႈၵၼ်ၶိုၼ်းၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ လွင်ႈၵၢၼ်တပ်ႉ ၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်သိူဝ်ၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈထႃႇပၢႆမႃး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈဢုပ်ႇၸွမ်းၶၵ်ႉၵၢၼ်မၼ်း။

ပေႃးဢုပ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉၸင်ႇၽႅဝ်မႃးၶၵ်ႉတွၼ်ႈ 4 တေမႃးၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (ငဵင်းၶျၢၼ်းယေးၺီႇလႃႇၶၢၼ်ႇ- ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံ)၊ ထိုင်မႃးၶၵ်ႉတီႈ 5 ၸင်ႇတေမႃးႁဵတ်း လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Union accord (ပျီႇထွင်ႇၸူႉတပေႃးတူႇၸႃႇၶျူၵ်ႉ- ပြည်ထောင်စုသဘောတူစာချုပ် )၊ ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၽႅဝ်မႃးၶၵ်ႉထူၼ်ႈ 6 ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ၸင်ႇတေၽေႃႇၼမ်ႉၽေႃႇတူဝ်ၸွမ်း Union accord ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မီးယူႇၶၵ်ႉၵၢၼ် 6 ဢၼ်။

တၢမ်ၼင်ႇၶၵ်ႉၵၢၼ် 6 ဢၼ်ၶဝ်သိူဝ်ႇဝၢင်းၼႄမႃးၼၼ်ႉ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၵူႈၸုမ်းၸုမ်း ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်လႆႈၸႂ်သေယဝ်ႉ ၶိုင်ႁႃပိူဝ်ႈတႃႇတေလူင်းလၢႆးမိုဝ်း ၸွမ်းၵၼ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်ဝၼ်းတေလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸွမ်းၵၼ်တႄႉမႃး ယူႇတီႈၾၢႆႇၸုမ်းသိုၵ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇၸွမ်းၽွမ်ႉလႆႈ ပိူဝ်ႈတႃႇတေႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းတင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈလႄႈ ဝဵၼ်ႉပႅတ်ႈၸုမ်းၼၼ်ႉ ဝဵၼ်ႉပႅတ်ႈၸုမ်းၼႆႉၼႆ ပဵၼ်မႃးမီးမႃးလႄႈ ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈပီ 2015 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ 15 ဝၼ်း ၽိူဝ်ႇမႃးလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ်တႄႉမႃး မီးၸုမ်းသိုၵ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 15 ၸုမ်းၼၼ်ႉ မီးတႃႇ 8 ၸုမ်းၵူၺ်းလႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ်မႃး။

ႁဵတ်းၼၼ်သေယဝ်ႉ ၽိူဝ်ႇဝႃႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ယဝ်ႉၵႂႃႇၵေႃႈထိုင်မႃးပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ NLD ဢၼ်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼႆႉ မၼ်းၼၢင်းၸင်ႇမႃးပိၼ်ႇပႅတ်ႈ ၸိုဝ်ႈမၼ်း ဢၼ်ဝႃႈ ပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ် ပၢင်ၵုမ်လူင် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ပၢင်လူင် ၸူဝ်ႈပၢၵ်ႇပီ 21 ဝႃႈၼၼ်သေယဝ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးၸတ်းႁဵတ်းထႅင်ႈ ပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈထီႉ 1 ၼႆၶိုၼ်း။ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈထီႉ 1 တႄႉ ၵူၺ်းပဵၼ်ၵႂႃႇ ပိူဝ်ႈတႃႇၸုမ်းၸၢဝ်းၽႂ်မၼ်း လႆႈမႃးပိုတ်ႇဢူဝ်းပိုတ်ႇၸႂ်ၼႄၵၼ် ဝႃႈမွၵ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်။ ထိုင်မႃးၵမ်းထီႉ 2  ၸင်ႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈ လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ဝႃႈ Union accord ပွတ်းတွၼ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးပႃးယူႇ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၵၼ် 37 ၶေႃႈ။ ထိုင်မႃးပၢင်ၵုမ်လူင်ၵမ်းထီႉ 3 ၸင်ႇမႃးတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈထႅင်ႈ လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉထႅင်ႈ 17 ၶေႃႈ၊ ၵမ်းထီႉ 2 တင်းၵမ်းထီႉ 3 မႃးႁူမ်ႈၵၼ် တေမီးယူႇ 51 ၶေႃႈ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈလႆႈမႃး လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉလႄႈ တေပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႇ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉႁႃႉၼႆ မီးၶေႃႈထၢမ်မႃးယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႃးလႃးၶႃႈ၊ ႁဵတ်းသင်ၼႆ ၸွမ်းၼင်ႇၶၵ်ႉၵၢၼ်လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း NCA မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းၶၵ်ႉၵၢၼ်မၼ်းမႃး၊ ၶၢမ်ႈၶၵ်ႉမၼ်းသေႁဵတ်းမႃး။

ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ ပႆႇလႆႈႁဵတ်းမႃးယဝ်ႉတူဝ်ႈ။ ယူင်ႉၶၢပ်ႈပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈ (The Frame-work Political Dialogue) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႆႇလႆႈမူၼ်ႉမႄး ႁႂ်ႈပေႃးပဵင်းပေႃး ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်းယွမ်းႁပ်ႉလႆႈ၊ ၶၢမ်ႈ 2 ၶၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ သမ်ႉမႃးႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။  ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ယဝ်ႉသမ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းဢွၵ်ႇမႃး ၶေႃႈလႆႈၸႂ် ဢၼ်ဝႃႈ ၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။ ၼႂ်းၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လႆႈမႃးၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေလႆႈ တဵၵ်းႁဵတ်းဢဝ်မႃးၵူၺ်းၼႆၵေႃႈ မီးပိုၼ်းမီးသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ်မၼ်း၊ ဢမ်ႇလူင်ႉလႅင်းၵၼ် ဢမ်ႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ဝႃႈတီႈသိုဝ်ႈၵေႃႈ တဵၵ်းလိပ်းသေႁဵတ်းဢဝ်မႃးၵူၺ်း။

ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈယႃႇ ၽိူဝ်ႇလႆႈမႃးလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 51 ၶေႃႈၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်း တၢင်းၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း NCA ၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၼ်းမႃးမႅၼ်ႈၵၼ်ႁိုဝ်၊ NCA ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းတႃႇဢီႈသင်ၶႃႈလႃႇ၊ ပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ယင်ႇပိုၼ်ႉၼိူဝ်ၾိင်ႈပိူင် ၾႅတ်ႇတရႄႇလႄႈတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽွၼ်းၵၢၼ်ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း ဝႃႈၼၼ်။ ပေႃးၼၼ် ၽွၼ်းၵၢၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃး ၸွမ်းလူၺ်ႈပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းမီးယူႇ 51 ၶေႃႈၼၼ်ႉ ပိူဝ်ႈတႃႇတေမႃးမူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးတႅၵ်ႈၵၼ်တူၺ်းၼႆ ဢဝ်တီႈပိူင်ပိုၼ်ႉ (ဢၼ်ဝႃႈဢၶျေႇၶၢၼ်ႇမူႇ အခြေခံမူ)မၼ်းမႃးၵူၺ်းၵေႃႈ ပေႃးမီးလွင်ႈၶတ်းၶႂၢင် မီးလွင်ႈဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈ ယဝ်ႉ။

တီႈပိူင်သိူဝ်ႇပိုၼ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈမႃးတႄႇယဝ်ႉၵေႃႈ ၾၢင်ႁၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တေႁဵတ်းႁိုဝ်ၶႃႈလႃႇ၊ ဢၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းသဵင်ႈလႄႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း တင်းသဵင်ႈ ၸဵမ်ၵူၼ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၸဵမ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်းလႄႈသင်၊ ၸဵမ်ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းလႄႈသင် မုင်ႈမွင်းဝႆႉတႄႉ ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ၵႂႃႇၸွမ်းၾိင်ႈပိူင်ၾႅတ်ႇတရႄႇလႄႈတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဢၼ်မီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၸွမ်းထမ်းလႄႈ ဢၼ်မီးလွင်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈသိုဝ်ႈၽႂ်တၼ်းမၼ်း ပဵၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်တူၵ်းလူင်းလႆႈမႃးသမ်ႉဝႃႈ တႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ယင်ႇပိုၼ်ႉတီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႇတရႄႇလႄႈတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း။ တေၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾႅတ်ႇတရႄႇလႄႈတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၼႆပႆႇၸၢင်ႈဝႃႈလႃးလႃး၊ တိုၵ်ႉဝႃႈတေ ယင်ႇပိုၼ်ႉတီႈ ၾႅတ်ႇတရႄႇ လႄႈတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးၼႆ တႃႇတေယင်ႇပိုၼ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ယင်ႇပိုၼ်ႉမွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ် တေႁွင်ႉဝႃႈပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၶႃႈလႃႇ၊ ယင်ႇပိုၼ်ႉမွၵ်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇ (100%)လႂ် ႁႃႈဝၢၵ်ႈ (5%)တေဝႃႈ တဵမ်ထူၼ်ႈယဝ်ႉၶႃႈၼႄႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ယင်ႇပိုၼ်ႉမွၵ်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇ (100%)လႂ် ၵဝ်ႈသိပ်းဝၢၵ်ႈ (90%) ၸင်ႇတေဝႃႈတဵမ်ထူၼ်ႈႁိုဝ်ၼႆ ဢမ်ႇမီးၶႃႈမၵ်းတတ်း ၶေႃႈမၵ်းမၼ်ႈမၼ်း။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ၵွမ်ႉၼင်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ တေၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉတေလႆႈပဵၼ်လွင်ႈထဵင်ၵၼ် မေႃးၵၼ် တေလႆႈသိုပ်ႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ထႅင်ႈ။

ပေႃးၶိုၼ်ႈထႅင်ႈၶၵ်ႉၼိုင်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈမႃး ယႃႇဝႃႈတေဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇတေၶိုၼ်းၶွၼ်ႈတုမ်ၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ SSR, DDR ၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ ထိုင်ၵမ်း ပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ် ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈမႃး တေဢဝ်ႁူဝ်ၶေႃႈလႂ်ဢုပ်ႇၼႆၵူၺ်းၵေႃႈ တေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပႆႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်လႆႈၶႃႈ။ ပေႃးမႃးတႄႇဢုပ်ႇၵၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈထဵင်လွင်ႈမေႃးၵၼ် လွင်ႈၶတ်းလွင်ႈၶႂၢင်ၵၼ်သေ ဢဝ်ပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉယႃႇၵႂႃႇ တေႃႇထိုင်ပေႃးယဝ်ႉၵႂႃႇပၢင်ၵုမ်လူင် ၵမ်းထူၼ်ႈ 3 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈလဵဝ် ပၢင်ၵုမ်လူင်ၵမ်းထူၼ်ႈ 4 သမ်ႉတေႁဵတ်းမိူဝ်ႈလႂ် ၸွင်ႇတေပဵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပႆႇၼႄႉၼွၼ်း ပႆႇၸၢင်ႈလၢမ်းလႆႈလႃးလႃး။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ ( Fiscal Federal) ပၢႆးၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလၢႆးၾႅတ်ႇတရႄႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉသေ ႁဝ်းၶႃႈသမ်ႉတေ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၸႅၵ်ႇမႅင်ႇၵၼ် ငိူၼ်ႈငဝ်ႈတိုၼ်းလၢင်း၊ မေႃႇသႅင်တိုၼ်းလၢင်း ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးႁိုဝ် ဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉဝႃႈ ၼမ်ႉမၼ်းမဵၼ်ႁိုဝ်ႉ၊ ၵႂၼ်းၵႅသ်ႉႁိုဝ်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇ တၢင်း မိူင်းရၶႅင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ၸႅၵ်ႇမႅင်ႇၸႄႈမိူင်း၊ လုၵ်ႉတီႈၸႄႈမိူင်းၼၼ်ႉသမ်ႉ တေလႆႈၸၢမ်ႇပူၺ်ႈမွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ်သေ သမ်ႉတေလႆႈပၼ်ၶွၼ်ႇ တီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ် ဢဝ်ၸဵမ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇတေႃႇထိုင် လွင်ႈၸႅၵ်ႇတီႈလိၼ်ၵၼ် လွင်ႈမၵ်းတတ်းၼႃႈလိၼ်ၵၼ် တီႈလိၼ်ႁႆႈၼႃး ဢၼ်ႁဵတ်းၵိၼ်ယႅမ်ႉယူႇၼၼ်ႉ ယူႇတီႈတပ်ႉမတေႃႇယိုတ်းဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ၸႅၵ်ႇ ပၼ်ၶိုၼ်းၵူၼ်းမိူင်း၊ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်း လႆႈပိူင်ႇငမ်းသေယဝ်ႉႁဵတ်းၵိၼ်ၵႂႃႇထၢင်ႇႁၢင်ႈ ဢဝ်ၸဵမ်ပိူင်ၵၢၼ်မူႇဝႃႇတ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈတီႈလိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႆႇယဝ်ႉပႆႇတူဝ်ႈလႃးလႃး။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ယဝ်ႉၵႂႃႇ 3 ပွၵ်ႈသေယဝ်ႉ တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်မႃးၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 51 ၶေႃႈယဝ်ႉ ၶိုင်ဢၢင်ႈပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်းထႅင်ႈ ပၢင်ၵုမ်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်းထီႉ 4 ဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းၸုမ်းၵၢၼ် လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ် ပႃးၸဵမ်တင်း SSA ပွတ်းႁွင်ႇပွတ်းၸၢၼ်း တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈ ဢၼ်ယိူင်းဢၢၼ်း ဝႆႉဝႃႈ ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ႁင်းၶေႃၽႂ်မၼ်း ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပႆႇပႃႈတဵမ်လႆႈလႃးလႃး ႁဝ်းၶႃႈတႄႉထတ်းသၢင်ၸိူင်ႉၼၼ်။

ပေႃးဝႃႈပႆႇပႃႈတဵမ်လႆႈၸိူင်ႉၼၼ်သမ်ႉ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉ တေပဵၼ်ႁိုဝ်မႃးၶႃႈလႃႇ၊ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း ယႃႇဝႃႈဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ႁင်းၵူၺ်းၵွၼ်ႇ တေႃႈၼင်ႇထၢၼ်ႈဢၼ်ၽဵင်ႇပဵင်းၸွမ်းထမ်းလႄႈ ထၢၼ်ႈဢၼ်မီးသုၼ်ႇၸတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် ၼၼ်ႉၵူၺ်း ယင်းပႆႇပႃႈပဵၼ်မႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁၼ်ယူႇသႅၵ်းသႅၵ်းလႄႈ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇပေႃးၵႂႃႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႈ ႁူႉၵႃႈတေလႆႈသိုပ်ႇမီး၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေပေႉပုၼ်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေၸဵဝ်းၽႅဝ်ယိူင်းဢၢၼ်း ၼၼ်ႉတႄႉ ၵႃႈလႆႈၶတ်းၸႂ်ၵႂႃႇသိုဝ်ႈၽႂ်တၼ်းမၼ်းၵူၺ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်းထတ်းႁၼ် ၼင်ႇၼႆသေ ႁႂ်ႈလႆႈၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆႈ။ မႂ်ႇသုင်ၵၼ်ၶႃႈ။

ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း

ၸုမ်းၶၢဝ်ႇ ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ