ယွၼ်ႉသင် ရၶႅင်ႇလႆႈတေႃႇသူႈသုိၵ်းမၢၼ်ႊႁၢဝ်ႉႁႅင်း

                                 

ပေႃးတူၺ်းၼႂ်းပိုၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်သေ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃၵၼ်ၼႂ်းၵႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼႆၸိုင် ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈသိုပ်ႇလၢမ်းတၢမ်းၵၼ်မႃးပဵၼ်ယိုတ်ႈပဵၼ်သၢႆၼပ်ႉႁူဝ်သိပ်းပီမၼ်းယဝ်ႉ။ 

ၼႂ်းပီ 2019 ၼႆႉၵေႃႈ  ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၽေႈၸွတ်ႈမီးမႃးထႅင်ႈလွင်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတေႃႇသူႈၼႃႈမႂ်ႇ ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပွတ်ႈတွၼ်ႈၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇလႄႈ ၵၢၼ်ႁူမ်ႈလုမ်ႈလႄႈ ၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈ မိူၼ်ႁၢင်ႈၸိူၼ်းၸၢႆႉတုမ်ႉယွၼ်ႈၶဝ်ႇၶွၼ်းမႃးယွၼ်ႉလွင်ႈပၢင်တိုၵ်းၼႆႉယဝ်ႉ။  

ပၢင်တိုၵ်းၼႃႈမႂ်ႇၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း တပ်ႉသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈလႄႈ တင်းသိုၵ်းပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်မီးၸိုဝ်းဝႃႈ AA (Arakan Army) ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇလိုဝ်းမႃးၸူဝ်ႈပႆႇႁိုင်ၼႆႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၶဝ်ၵေႃႈတိုၵ်ႉၼုမ်ႇ တိုၵ်ႉၵမ် ၵေႃႉမီးပၢႆးဝူၼ်ႉမုင်ႈႁၼ်ယိူင်းမၢႆၶဝ်ၸႅင်ႈလႅင်းသေ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉႁႅင်းယႂ်ႇတူဝ်းမႃးၼႂ်းလိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႊပွတ်းတူၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႇမီးမိူင်းၶႄႇ တေၽင်တိုၼ်း လၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႊၼႂ်းပွတ်းတွၼ်ႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇဢိတ်းတီးယႃး (Indea Ocean) တီႈတွၼ်ႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ (Bay of Bengal) ဢၼ်တေႁဵတ်းတႃႈႁိူဝ်းၼမ်ႉတီႈၵျွၵ်ႉၽျူဝ်ႇ (ကျောက်ဖြူ) ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပၢင်တိုၵ်းၼႃႈမႂ်ႇၼႆႉတေယွၼ်ႈထိုင်းပႃးၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ၊ ၵွပ်ႈၼႆပွင်ႇဝႃႈ တေယွၼ်ႈထိုင်ပႃး ယိူင်းဢၢၼ်းသၢႆလႅၼ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႇမီးၶႄႇ (Beijing’s Belt and Road Initiative) ၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ 

လိူဝ်သေၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းရူဝ်ႇႁိၼ်ႇၵျႃႇ (Rohingya) ဢၼ်လႆႈပၢႆႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇ မိူင်းပင်းၵႃးလၢတ်းတိတ်ႉ(Bangladesh) ဢၼ်မီးဝႆႉပဵၼ်သႅၼ်"ၵေႃႉ ႁူမ်ႈဢၼ်လႆႈပၢႆႈၽႄးဝႆႉၼႂ်း ၵုၼ်ၸဵင်ႇ ၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၵုၼ်ဢေးသျႃး (Southeast Asia) ၸိူဝ်းၼႆႉမီးဝႆႉတင်ႈၼမ်သေ ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈပွၵ်ႈႁိူၼ်းၶိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈပၢင်တိုၵ်းၼႃႈမႂ်ႇၼႆႉၵဵဝ်ႇၵပ်းဝႆႉပွတ်းဢွၼ်ႇတွၼ်ႈၼိုင်ႈယူႇ။ 

ပေႃးတေမႃးတူၺ်းငိူၼ်ႈငဝ်ႈမၼ်းတႄႇမႃး ပၢင်တိုၵ်းၼႆႉတႄႇမႃးတီႈဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းသိုၵ်း AA ၶဝ်ႈလူမ်ႇတိုၵ်းႁူင်ႁၢၼ်(တမ်ႇၼူတ်ႇ)မၢၼ်ႈ (police) ၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇပွတ်းႁွင်ႇမိူဝ်ႈလိူၼ်ထူၼ်ႈၼိုင်ႈ (January) (4) ဝၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမိူင်းမၢၼ်ႈ

မိူဝ်ႈပီ 2019 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ၼႂ်းလိူၼ်ထူၼ်ႈ (12) (December) ပီ 2019 ၼႆႉ သိုၵ်းဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇ ၼႆႉၵေႃႈ ႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃးတိၵ်း" သမ်ႉလိူၵ်ႈ"မႅၼ်ႈၽွင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇတၢင်တူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈလုမ်းတြႃး (ICJ) ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈထုၵ်ႇတင်းၵၢဝ်ႇၼႄးဝႃႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းရူဝ်ႇႁိၼ်ႇၵျႃႇၼၼ်ႉမႃးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ 

ထိုင်ပီ 2019 ၸမ်သဵင်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်ၵႂႃႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇပွၵ်ႈၵမ်းမၼ်းယဝ်ႉလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၵေႃႈၸွင်ႇႁူႉမႃး ပၢင်တိုၵ်းၼႆႉတေၵႂႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်းယူႇၼႆယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶဝ်ၸင်ႇၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းလူင်သၢမ်တပ်ႉၵွင်လူင်သေတိုၵ်းတေႃးတေႃႇသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ်ယူႉ၊ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းဢၼ် ႁၢဝ်ႈ ႁႅင်းၼႂ်း ၸူဝ်ႈႁူဝ်သိပ်းပီၼႆႉ ဢၼ်လႆႈတေႃႇသူႈၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ။

ပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇမိူၼ်ပၢင်တိုၵ်း ဢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇၸိူဝ်းမီးယူႇမိူင်းၶၢင် ၊ မိူင်းတႆး ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ ပၢင်တိုၵ်းရၶႅင်ႇၼႆႉဢမ်ႇမီးတႃႇတေဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်မိူၼ်တၢင်ႇမူႇတၢင်ႇၸုမ်းၼၼ်ႉ။ 

ႁဵတ်းၼႆသေ ပၢင်တိုၵ်းၵေႃႈယိုတ်ႈယႂ်ႇမႃး ၽႄႈလၢမ်းထိုင်လႅၼ်လိၼ်ရၶႅင်ႇလႄႈၶျင်းၸၢပ်ႈၵၼ်ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းပလတ်ႉဝ (Paletwa) ၼၼ်ႉလႄႈ   ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမွၵ်ႈၼိုင်ႈသႅၼ် (100ႇ000) ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈပၢႆႈၽေး သေ  လူႉ ၊ ႁၢႆ ၊ တၢႆ ၊ မၢတ်ႇ ၸွမ်းၽွၼ်းယွၼ်ႈပၢင်တိုၵ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ 

ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ပၢင်တိုၵ်းသွင်ၽၢႆႇ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ AA ၼႆႉ ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွင်ႈသိုၵ်းၶဝ်လူႉ တၢႆၵႂႃႇၵႃႈႁိုဝ်ၼၼ်ႉသေတႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းတႃႇၵုင်ႈတႄႉလၢမ်းလႆႈဝႃႈ တင်းသွင်ၽၢႆႇၼႆႉတိုၼ်းတူၵ်း သုမ်းၵႂႃႇယူႇၼႂ်းၵႄႈပႅတ်ႇပၢၵ်ႇ (800) လႄႈၼိုင်ႈႁဵင်ၵေႃႉ (1000) ၼႆယဝ်ႉ။ 

ယိူင်းဢၢၼ်း

ၸုမ်း AA ၶဝ်ၼႆႉတႄႉ တႃႇၸုၵ်းယၼ်မၼ်ႈလႆႈ    ၼႃႈလိၼ်ပွတ်းတွၼ်ႈတၢင်းႁွင်ႇမိူင်းရၶႅင်ႇၼႂ်းထိူၼ်ႇလႄႈ ဢၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈယူႇၼမ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၼႂ်းလိူၼ်ထူၼ်ႈၼိုင်ႈ (January) တေႃႇထိုင် လိူၼ်ထူၼ်ႈသီႇ (April) ၼႆႉ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ႁၢဝ်ႈ"ႁႅင်း"သေ တႃႇတေတုမ်ႉတွပ်ႇယႃႇၵဝ်းပႅတ်ႈ လႆႈဢဵၼ်ႁႅင်း AA ၶဝ်လႆႈၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် လႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်း တပ်ႉပႆလိၼ် ၊ တပ်ႉၶိူင်ႈလူင် ၊ တပ်ႉလူမ်း ၊ တပ်ႉၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ တေႃႇသူႈယူႇဝၼ်း"ယဝ်ႉ။ 

တႄႇၼႂ်းလိူၼ် (May-October) 

ၼႂ်းၽွင်းၶဝ်းၽူၼ်ၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်း AA ၶဝ်လႆႈၸတ်းႁဵတ်းလွၵ်းလၢႆးတိုၵ်းမႃႇႁႃႇပျူႁႃႇ (Strategic) သေ တေသိုပ်ႇတေႃႇသူႈမႃးထိုင်ၼႂ်းပီ 2020 ၼႆႉလႄႈ ပၢင်တိုၵ်းၸင်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်းယူႇယဝ်ႉ။ 

ၵွပ်ႈၼႆ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၵေႃႈၶဝ်ၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်းလွင်ႈတႃႇတေယႃႉၵဝ်းႁႂ်ႈဢူၼ်ဢၢၼ် တႃႇႁႂ်ႈမၢၼ်ႈၶဝ်ဢမ်ႇမီးဢဵၼ်ႁႅင်းမႃးၼႂ်းပွတ်းတွၼ်ႈၼႃႈလိၼ်ၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇတင်းၼမ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ ။

ၵေႃႇတင်ႈၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸၢဝ်းၶိူင်းရၶႅင်ႇၶဝ် ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ULA (United League of Arakaan) သေယူႇၽၢႆႇတႂ်ႈၸူမ်း ၵွင်ၵၢၼ်ဢၼ်ၼႆႉသေ ၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်း ၵဵပ်း၊ ႁူၺ်း ၊ တိုၵ်းသူၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်တႃႇလႆႈႁႅင်းသိုၵ်းမႂ်ႇၶဝ်တေႃႇသူႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းမိူင်း ၸဵမ်ႁူဝ်ၼႃႈမူႇဝၢၼ်ႈ ၊ ဢိူင်ႇ ၊ လႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းရၶႅင်ႇၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လုမ်း၊ ၵၢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းတိုၵ်းသူၼ်း ႁႂ်ႈပွင်ႇၸႂ်ဝႃႈလွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶဝ်ၵဝ်းလႅၼ်လွၵ်ႇၵိၼ်လၢႆၵူၼ်းၶိူဝ်ၶဝ်ၵူၺ်း ၼႆၼၼ်ႉ ၵေႃႈတိုၵ်းသူၼ်းႁၢဝ်ႈꧦႁႅင်းမႃးသေ ႁႂ်ႈဢွၼ်ဢွၵ်ႇၵၢၼ်ပႅတ်ႈသေ မႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ။ 

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလႄႈသင် ၊ ၵူၼ်းဢၼ်ဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၊ သူင်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ပၼ်လူင်ပွင် ၸိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉလႂ် ထုၵ်ႇတင်းၸုမ်း AA ၶဝ်ၵူတ်ႇထတ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼိူဝ်သဵတ်ႈတၢင်း ၊ ၼိူဝ်ႈၼႃႈၼမ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ  ပေႃးမီး လွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ၵေႃႈတီႈၺွပ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈမီးမႃးယဝ်ႉ၊ (ၵူၼ်းၼႂ်းၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ NLD ၸုမ်းၼူၵ်ႉယုင်းၵေႃႈ ယၢမ်ႈၺွပ်းမႃး) ၊ ၵွပ်ႈၼႆ ပေႃးထုၵ်ႇတင်းမီးလွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ပၼ်ႁႅင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆၸိုင် ၵူၼ်းၼႃႈလိၼ် ပွတ်းတွၼ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇတင်း AA ၶဝ်တိၺွပ်း ၵူတ်ႇထတ်း ၸႅတ်ႈၸၢမ်းတွင်ႈ ထၢမ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းတႃႇလွင်ႈလွတ်ႈၽႄးၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ 

ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်မိူင်းရၶႅင်ႇၼႆႉ ႁူဝ်ၼႃႈလူင် AA ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ထုၼ်းမျႅတ်ႉၼၢႆႇ (Tun Myat Naing) ၵေႃႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵူႈၵေႃႉ တေလႆႈသႂ်ႇၶွၼ်ႇပၼ်တီႈ AA ၶဝ်ၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ 

ပၢင်တိုၵ်း AA ၼႆႉ ဢၼ်ၽႄႈလၢမ်းဝႆႉယူႇတႄႉ ပဵၼ်ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ပွတ်းၵၢင် မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ (ဘူးသီးတောင်၊ ရသေ့တောင်၊ ကျောက်တော်၊ မြောက်ဦး၊ ပုဏ္ဏားကျွန်း) လႄႈ ဢၼ်ၸမ်ႁိမ်း (ကျောက်ဖြူ) ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဝ်ႉ၊ 

လႆႈႁူႉၶၢဝ်ႇ လင်ပီ 2019 ၼႆႉတႄႉတပ်ႉသိုၵ်းရၶႅင်ႇၶဝ်ၵမ်ႈၽွင်ႈၽႄႈလၢမ်းထိုင်ၵႂႃႇပွတ်းၸၢၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼိူဝ်လွႆမိူင်းရၶႅင်ႇ (Arakan Yoma) ႁူမ်ႈလူၺ်ႈၸႄႈဝဵင်းတွင်ႇဢူႇ (တော်ငူ- Toungup) လႄႈတင်း ၸေႈဝဵင်း သံတွဲ (Tandwe) ၸိူဝ်းၼႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉၼႆယူႇ။ 

ပေႃးဢဝ်ပၢႆးမိူင်းသေတူၺ်းၼႆ ရၶႅင်ႇၶဝ်ၼႆႉ တိုၼ်းၶဝ်ႈမႃးႁၢင်ႈႁႅၼ်းသိုၵ်းၶဝ်ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 2015-17 ပုၼ်ႉသေ မႃးပိုတ်ႇပၢင်သွၼ်သိုၵ်း ၵဵပ်းသိုၵ်းၽိုၵ်းသိုၵ်းဝႆႉၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇၶဝ်ပွတ်းႁွင်ႇမိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်းၸႄႈဝဵင်း ဘူးသီးတောင်၊ ရသေ့တောင် လႄႈ ကျောက်တော် ၸိူဝ်းၼႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈၶဝ်ၶဝ်ႈမႃးဢွၼ်တၢင်းသုတ်းꧦဝႆႉယူႇၼႆယဝ်ႉ။ 

ၵွပ်ႈပွႆးတိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇလႄႈ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ AA ၽႄႈလၢမ်းထိုင်ပွတ်းၸၢၼ်းၸိူဝ်းလႄႈၼင်ႇႁိုဝ်ၽၢႆႇ AA ၶဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းတေယူပ်ႈယွမ်းလူင်းၼၼ်ႉ ၽၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်လႆႈၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးတႅပ်းၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇ ၵိုတ်းပိၵ်ႉဝႆႉလႅင်းၼႅတ်ႉ၊ လႅင်းၽူင်း ၊ ႁၢၼ်ႇတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယူႇ။

ထိုင်လိူၼ်ထူၼ်ႈ (12) December 19 ဝၼ်း ၼၼ်ႉ ယင်းၸႅတ်ႈႁၼ်ၺႃးၶိူင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈတီႈၵုၼ်မၢၼ်ႇဢွင်ႇ (မာန်အောင်ကျွန်း) ဢွၼ်ၼႃႈၼၢႆးဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇၵႂႃႇလႄႇယဵမ်ႈမိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၼႆႉသေ ပႆႇထိုင်တီႈဝႃႈၵိုတ်းယိုတ်းပႅတ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႇမီးၶႄႇလႄႈမၢၼ်ႈ CMEC (China- Myanmar Economic Corridor ၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၼႂ်းၵၢင်ပီ 2019 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢႆႇသိုၵ်း AA ၶဝ်ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်း ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႇမီးၼွၵ်ႈမိူင်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းလႆႈလီလႆႈပဵၼ်ၸွမ်းၼၼ်ႉၶဝ်ပၼ်ႁႅင်းယူႇဝႃႈၼႆ။

မိူၼ်ၼင်ႇ တေႃႇလွတ်ႈၵႅတ်ႇၶႄႇ ဢၼ်တႄႇဢဝ်ၵျွၵ်ႉၽျူႇ(ကျောက်ဖြူ) လတ်းၽၢၼ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ တေႃႇထိုင်မိူင်းၶႄႇပွတ်းၸၢၼ်းၼႂ်းယူႇၼၢၼ်ႇ(Yunnan) ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလတ်းၽၢၼ်ႇၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေတႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶႄႇၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇတွၼ်ႉဢဝ်ဝႆႉလွင်ႈယႂ်ႇ (ဢမ်ႇသႂ်ႇၸႂ် ဢမ်ႇၵူဝ်) ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆႉမႃးၵႃႈႁိုဝ်၊ (ပွင်ႇဝႃႈၶဝ်ၵေႃႉယိပ်း ၸိူၵ်ႈမၼ်းၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ) ၊ ၵွပ်ႈၼႆ လွင်ႈၵၢၼ်မၢၵ်ႇမီးၶႄႇတီႈရၶႅင်ႇၼႆႉ တႃႇဝႃႈႁႂ်ႈ AA သၢၼ်ၶတ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆ ၼၼ်ႉဢမ်ႇလူဝ်ႇလၢတ်ႈသင်။

ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ပဵၼ်ယူႇတီႈရၶႅင်ႇၼႆႉၵေႃႈငိူၼ်ႈငဝ်ႈမၼ်းတႄႇမီးမႃး ဢၼ်ၵႆယၢၼ်ၵၼ်တီႈပၢင်တိုၵ်းၼႆႉ ဢၢၼ်ႇလၢႆပၢၵ်ႇလၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ (Kilometers) ဢၼ်ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈတီႈ AA ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးမႂ်ႇꧦၼႆႉ မၼ်းဢိင်တီႈတၢင်းၵမ်ႉၸွႆႈ တပ်ႉသိုၵ်းပူတ်းပွႆႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶၢင် KIA (Kachin Independence Army) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပီ 2019 မိူၼ်ၼင်ႇပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈႁၢဝ်းႁႅင်းယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇမၢၵ်ႇၵွင်ႈ ၊ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်း ၵိၼ် ၊ ယႃႈယႃ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈလတ်းၽၢၼ်ႇမိူင်းတႆး ၊ မိူင်းၶၢင်သေ တေႃႉၶဝ်ႈမႃးတၢင်းလတ်းၼႂ်းမိူင်းပင်ၵႃးလႃးတိတ်ႉ (Bangladesh) ၼၼ်ႉၵွၼ်ႉယဝ်ႉ။

(ဢၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်သိမ်းပႅတ်ႈပိတုၸိတ်ႉၵွင်းၶႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ တႃႇယွမ်းပႅတ်ႈ ႁႅင်း AA ၶဝ် ၵွပ်ႈမၼ်းၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ် ႁၼ်ၽူႈသၢၼ်ၶတ်းၶဝ်)။ၵွပ်ႈၼႆ ႁဝ်းတေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ သိုၵ်းၽၢႆႇႁူမ်ႈလူမ်ႈမၢၼ်ႈ MPF (Myanmar Police Force) ၼႆႉဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ တႃႇတေ ႁူမ်ႈလူမ်ႈလႆႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၼၼ်ႉၸႅင်ႈလႅင်းလီယူႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇမိူဝ်ႈလိူၼ်ထူၼ် (11) (October) ၸမ်သဵင်ႈ ၼၼ်ႉ ၼိူဝ်သဵၼ်တၢင်းၵႃးမိူင်းတႆးလႄႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇၼႆႉ ယင်းလႆႈၸႅတ်ႈႁၼ်ၵႃးတၢင်ႇမၢၵ်ႇဢၼ်မီးပဵၼ် 14ႉ500 လုၵ်ႈၼႂ်းမၼ်းၼၼ်ႉၵွၼ်ႇတေလႆႈဝႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈမၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈၵိၼ်းသူးၵိၼ်လၢပ်ႈဝႆယူႇၵေႃႈၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ။

တႃႇၵိုတ်းယိုတ်းလွင်ႈတိုၵ်းတေႃးၵၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇၼႆႉ တေယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉယူႇ၊ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းတႄႉ ၵွပ်ႈမၼ်းၵႂႃႇၵွင်ႉၵၢႆႇပႃးၸုမ်းဢူၺ်းလီ သၢမ်ပီႈၼွင်ႉပွတ်းႁွင်ႇ (Northern Alliance of Rebel Factions) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ AA  ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းလုၵ်ႈၸုမ်းၼႆႉဝႆႉ။ 

ၵွပ်ႈၼႆ ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈမၼ်းၵေႃႈပဵၼ်လွင်ႈၵိုတ်းယိုဝ်း AA ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး တေလႆးၵိုတ်းလွင်ႈတိုၵ်းတေႃးပႃး ဢၼ် ပဵၼ်ၸုမ်းဢူၺ်းလီပွတ်းႁွင်ႇသိုၵ်းတဢၢင်း (TNLA) သိုၵ်းၵၢဝ်ႈၵၢင်ႉ (MNDAA) သေ တေလႆႈဢုပ်ႇၵုမ်ငူပ်ႉငီႉၸွမ်းၸုမ်းၶၢင် KIA  ၸိူဝ်းၼႆထႅင်ႈၵွၼ်ႇ။

ၵွပ်ႈဝႃႈ AA ၼႆႉ ဢၼ်တူင်ႉၼိုင်ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်တူင်ႉၼိုင်ယူႇၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇၵေႃႈလီ မၢၼ်ႈႁႂ်ႈၶိုၼ်းပွၵ်ႈတီႈယူႇၵဝ်ႇ တီႈၼႂ်းမိူင်းၶၢင်တီႈၸမ်ႁိမ်းငဝ်ႈငုၼ်းလၢႆႇၸႃႉ တီႈၶဝ်တေႇပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 

ၵူၺ်းၵႃႈ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ တင်းၸုမ်း AA ၼႆႉတႄႉ တေပဵၼ်ယၢပ်ႇဝႆႉယူႇ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ AA ၼႆႉ ၶဝ်တိုၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸႅင်ႈလႅင်းဝႆႉဝႃႈ ယိူင်းဢၢၼ်းလူင်ၶဝ်တေလႆႈမိူၼ်ၼင်ႇ “ဝ” ႁႂ်ႈလႆႈသုၼ်ႇဢုပ်ႇပိူင်ႇၽွင်းငမ်းႁင်းၵူၺ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၼႃႈၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်တပ်ႉမၢၼ်ႈလႄႈ AA ၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၼႃႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႇမီးၶႄႇ လႄႈမၢၼ်ႈ CMEC ၼၼ်ႉၵူၺ်း တေၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈငဝ်းလၢႆးပၢင်တိုၵ်းဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်း ရꧠႅင်ႇၼႆၵေႃႈၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ။ 

ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃလီ ငိူၼ်ႈငဝ်ႈလူင်ဢၼ်ပဵၼ်ပၼ်ႁႃၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ၼႆႉ တေႇမီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1980 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းသေ ဢဝ်ႁႅင်းဝႃႇတၸၢဝ်းၶိူဝ်းပဵၼ်ယႂ်ႇ (မၢၼ်ႊ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 

ၼႂ်းပိုၼ်းၵေႃႈ ႁဵတ်းမႃးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်လၢႆပွၵ်ႈလၢႆၵမ်းသေတႃႉ 2020  ၼႆႉၵေႃႈ ပႆႇႁၼ်ၼမ်ႉႁၼ်တူဝ်မႃး။ ၵေႃႉဢၼ်လႆႈၼမ်ႉမျၢတ်ႈၼမ်ႉတွၼ်းၸွမ်း ၼႂ်းၵႄႈၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင်မၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၶႄႇၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။    မၢႆတွင်းလိၵ်ႈၼႆႉ ထႅမ်၊ ထွၼ်၊ ပိၼ်ႇမႃးတီႈ Website Asia Times ဢၼ်ႁူဝ်ၶေႃႈဝႃႈ The changing face of Myanmar's raging Rakhine war ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ 

>>>>>   လႅဝ်းၵူႈ